Sterowce zwane „Cygarami”

W czasie Wielkiej Wojny niemieckie sterowce Zeppeliny były pierwszymi na świecie bombowcami strategicznymi. Ich konstruktorem był hrabia Ferdinand von Zeppelin (1838 – 1917). Inspirował się balonami obserwacyjnymi, z którymi zetknął się w 1863 r. w Ameryce podczas wojny secesyjnej, zawieszonymi 200 m nad ziemią i wypełnionymi wodorem, pozwalającymi na obserwację pola walki i zbliżających się wojsk. Podczas wojny francusko-niemieckiej w 1870 r. walcząc na przedpolach oblężonego Paryża, widział wypuszczane balony wykorzystywane do przekazywania wiadomości, transportu ludzi i broni.

Zeppelin postanowił budować sterowane balony z napędem, o sztywnym korpusie aluminiowym wzmocnionym stalowymi belkami i obciągniętym tkaniną - sławne „cygara”. Pod pokryciem znajdowały się ogniwa wypełnione wodorem, a pod spodem gondola z ładunkiem, silnikami, napędem i urządzeniami sterującymi. Najlepszym materiałem na pokrycie okazały się jelita zwierząt, na jeden sterowiec zużywano jelita z ok. 250 tys. krów.

Dla potrzeb wytwórni aerostatów wybudowany został na Jeziorze Bodeńskim ogromny pływający hangar. Pierwszy sztywny sterowiec o nazwie Narr (Z.1 wybudowany został przez Zeppelina i inżyniera Kobera w 1900 r. Miał długość 126,8 m, pojemność 11 300 m³, ważył 10 200 kg, a jego pierwszy lot wraz z 5-cioosobową załogą i 350 kg balastu trwał 18 minut. Przez kolejne lata Zeppelin pomimo trudności finansowych i braku wsparcia ze strony armii, która nie była zainteresowana nabyciem aerostatów, konstruował coraz doskonalsze statki powietrzne o długości do 200 m, osiągające prędkość do 125 km/h, o czasie trwania lotu 35 godzin dla celów turystycznych i towarowych. Do wybuchu I wojny światowej skonstruował 25 sterowców sztywnych, z tego 12 dla wojska, 3 dla marynarki wojennej, 7 dla towarzystwa niemieckiego DELAG i 3 dla własnej wytwórni. Do 1914 r. sterowce tego towarzystwa na terenie Niemiec przewiozły ok. 37 000 pasażerów, pokonując łącznie ok. 150 000 km.

Sterowce Zeppelin doczekały się zastosowania do działań wojennych w czasie Wielkiej Wojny, zastępując wcześniej używane balony i zostały użyte w ponad 5 000 misjach bojowych, do nalotów na Anglię, Belgię i Francję, do bombardowania nieprzyjacielskich okrętów, minowania wód Bałtyku i Morza Północnego oraz do lotów rozpoznawczych. W latach 1914 – 1918 Niemcy wybudowali 73 sterowce przeznaczone dla marynarki wojennej i 50 dla wojsk lądowych, a każdy z nich ważył do 8 ton i mógł zabrać tonę bomb.

19 stycznia 1915 r. niemieckie sterowce po raz pierwszy zbombardowały Londyn, w którym zginęły 4 osoby, a 16 zostało rannych. W kolejnych nalotach zginęło w sumie 557 Brytyjczyków. Tylko na Londyn niemieckie statki powietrzne w latach 1915 – 1918 wykonały 51 lotów zrzucając ok. 5 800 bomb o łącznej wadze 300 t. Skutki tych nalotów nie były znaczące, gdyż nie zniszczono obiektów przemysłowych i innych ważnych celów strategicznych. Sterowce pomimo swoich dużych rozmiarów nie były łatwym celem do trafienia, gdyż po pierwsze latały na wysokościach nieosiągalnych przez ówczesne samoloty myśliwskie, po drugie podziurawione powłoki przez pociski artyleryjskie nie stanowiły dużego zagrożenia. Dopiero w połowie 1915 r. zniszczony został pierwszy niemiecki sterowiec, gdy leciał na niskim pułapie, a angielski samolot wzbił się nad niego i zrzucił 6 bomb. Wiosną 1915 r. wykonane zostały 72 loty celem przechwycenia sterowców, ale nie zestrzelono żadnego z nich. Łatwym celem do trafienia były podczas startu i lądowania, stąd posiadały eskortę, a zagrożenie pojawiło się jesienią 1916 r. gdy artyleria nieprzyjacielska zaczęła stosować specjalne zapalające pociski do karabinów maszynowych. Ponadto były uzależnione od pogody i prądów powietrznych, a także od zastosowania wodoru, który był łatwy w uzyskaniu i tym samym tani, ale bardzo niebezpieczny z powodu wybuchowości.

Polskim miastem, w którym często lądowały sterowce była Legnica (Liegnitz). W 1913 r. wybudowana została tutaj wraz z lądowiskiem hala sterowcowa mająca długość 170 m, szer. 38 m i wys. 28 m. Podobna hala powstała także w Poznaniu. Do lipca 1914 r. wykonywane były do Legnicy loty cywilne, a po wybuchu wojny – wojskowe, gdyż w mieście stacjonował batalion sterowców. W listopadzie 1913 r. w Legnicy uruchomiona została pierwsza w kraju poczta lotnicza.

Po I wojnie światowej postanowiono wykorzystać sterowce do transportu ludzi. Już w latach 1919 – 1920 powstały 2 pierwsze sterowce pasażerskie : LZ 120 „Bodensee” i LZ 121 „Nordstern” każdy dla 27 pasażerów. Ale rok później zostały one przejęte przez Francję i Włochy w ramach repasacji wojennych. W 1924 r. wytwórnia Zeppelina wybudowała dla amerykańskiej marynarki (też w ramach repasacji) duży aerostat LZ 126 „Los Angeles” wypełniony helem. Przeleciał on przez Atlantyk w czasie 3 dni i 8,5 godz. Służył on do 1932 r. wykonując wiele długich lotów do krajów Ameryki Środkowej.

Lot LZ 126 przez Atlantyk udowodnił, że sterowce mogą latać na transatlantyckich liniach pasażerskich. Dlatego w 1928 r. Niemcy wyprodukowały największy wówczas na świecie aerostat LZ 127 „Graf Zeppelin” o długości 236 m, napędzany 5 silnikami Maybach o mocy 550 KM, rozwijający prędkość max. 128 km/h. Wypełniony był wodorem (hel był bardzo kosztowny) i zabierał 24 pasażerów i 15 ton ładunku. Lot do USA odbył w czasie 112 godzin, a lot dookoła świata przez Tokio i Los Angeles w ciągu 21 dni i 5,5 godz.

Kolejnym jeszcze większym i zarówno ostatnim sterowcem pasażerskim był oddany do użytku w marcu 1936 r. LZ 129 „Hindenburg”. Miał 245 m długości, średnicę 41 m, napędzany 4 silnikami diesla o mocy 1 200 KM i osiągał prędkość 135 km/h. Przewoził 72 pasażerów i 61 członków załogi i tak jak jego poprzednik wypełniony był wodorem. W ciągu 1936 r. przewiózł ok. 2 800 pasażerów oraz 160 t ładunku i poczty. Jednak tragicznie zakończył się jego lot do USA 6 maja 1937 r. , gdyż spłonął podczas cumowania na lotnisku w czasie burzy. Zginęło 13 pasażerów (z 36 ) i 22 członków załogi (z 61 ). Ta katastrofa zakończyła pasażerskie loty sterowcami.

Literatura:

1. http://regionfan.pl/zeppeliny-na-widelcu/

2. http://blogpublika.com/2017/05/07/6-maja-1937-katastrofa-ster

3. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Zeppelin-Ferdinand

4. https://opinie.wp.pl/zeppeliny-bombowce-strategiczne

5. Wikipedia