Tadeusz Jordan Rozwadowski

Tadeusz Jordan Rozwadowski (ur. 19 maja 1866 r. w Babinie, zm. 18 października 1928 r. w Warszawie) – feldmarschalleutnant (generał porucznik) c.k. Armiigenerał broniWojska Polskiego.

Edukacja wojskowa.

Po ukończeniu niższego gimnazjum we Lwowie podjął naukę w Szkole Kadetów Kawalerii w Hranicach (Morawy). Edukację kontynuował w latach 1882 – 1886 w wiedeńskiej Wojskowej Akademii Technicznej.

Służba wojskowa.

Szkołę ukończył z najlepszym wynikiem uzyskując promocję na podporucznika z przydziałem do pułków kawalerii najpierw w Krakowie, potem w Jarosławiu.

W 1891 r. kontynuował edukację w wiedeńskiej Akademii Wojennej kształcącej elitę oficerską c.k. Armii. Po ukończeniu studiów w 1893 r. awansował na porucznika z przydziałem do sztabu w 3. Brygadzie Kawalerii w Mariborze.

Następnie przeniesiono go do Budapesztu z przydziałem do sztabu 31. Dywizji Piechoty. W maju 1894 r. otrzymał awans na kapitana. Tu też poślubia hr. Marię Komorowską. W czasie służby powierzono jemu dodatkowo kształcenie arcyksięcia Władysława.

W 1896 r. zostaje skierowany do Bukaresztu w roli attaché wojskowego. Równocześnie awansuje na majora, a głównym celem misji Rozwadowskiego staje się zacieśnienie współpracy wojskowej pomiędzy monarchią dwuczłonową a Rumunią. Misję pełni do 1907 r. W międzyczasie awansuje na podpułkownika. W Rumunii na świat przychodzą również jego troje dzieci.

W 1907 r. pełni służbę w Stanisławowie przy sztabie 31. Pułku Artylerii Polowej. W maju tego roku zostaje dowódcą tej jednostki. W 1908 r., jako jej komendant awansuje na pułkownika.

Czas służby w Stanisławowie poświęca pracy konstruktorskiej m. in. nad nowymi rodzajami amunicji (granato -szrapnela). Nawiązuje także współpracę z ruchem strzeleckim, któremu wydatnie dopomaga w rozwoju.

W 1913 r. obejmuje komendę I Brygady Artylerii Konnej. Miesiąc później (maj) awansuje na pierwszy stopień generalski – generała majora.

I wojna światowa

Wraz z wybuchem wojny obejmuje dowództwo XII Brygady Artylerii przy krakowskiej 12. Dywizji Piechoty.

Był autorem zwycięstwa w ofensywie gorlickiej. Na potrzeby bitwy opracował nowatorskie rozwiązanie w użyciu artylerii, która ściśle współdziałała z piechotą. Metodę tą nazwano ruchomą zasłoną ogniową lub walcem ogniowym (ogień artyleryjski poprzedzał nacierającą za nim piechotę). Dzięki tej metodzie 12. Dywizja Piechoty zdobyła Gorlice.

Wyróżnił się także w walkach pod Jarosławiem, gdzie samym ogniem artyleryjskim powstrzymał rosyjskie kontrnatarcie.

Wkrótce obejmuje dowództwo 43. Dywizji Piechoty i awansuje na generała porucznika. Za kampanię gorlicką otrzymuje order Marii Teresy, jednakże popada w konflikt z Naczelnym Dowództwem Armii. Źródłem konfliktu jest okrutne traktowanie przez austriacką administrację galicyjskiej ludności czemu sprzeciwia się T. Rozwadowski. W lutym 1916 r. zostaje zmuszony do przejścia w stan spoczynku pod pretekstem złego stanu zdrowia.

Po wojnie.

W odrodzonej Polsce Rozwadowski zajął się odtworzeniem struktur Wojska Polskiego. 15.11. 1918 r. popada jednak w konflikt z Piłsudskim, co do koncepcji odtworzenia armii i podaje się do dymisji z funkcji szefa sztabu generalnego. Natychmiast trafia na front galicyjski, gdzie od listopada przygotowuje Lwów do obrony przed Ukraińcami. Tu przypadła mu trudna rola obrońcy miasta, który musiał zmagać się z niechęcią Piłsudskiego oraz opozycją wewnętrzną, zwłaszcza endeków dążących do wywołania pogromów ludności żydowskiej. Jego niezłomna postawa wymusiła na Warszawie przyjście miastu z odsieczą. Rozwadowski sprzeciwiał się rozkazom dowództwa do wycofania się do Przemyśla. Ostatecznie 19 marca 1919 r, doszło do odblokowania stolicy Galicji. Mimo jego bohaterskiej postawy dowództwo Armii „Wschód” zostaje powierzone gen. Iwaszkiewiczowi. Rozwadowski został zaś skierowany na szefa misji wojskowej w Paryżu.

Rozwadowski był niezadowolonym z nowej funkcji. Mimo to wzorowo wywiązywał się ze swoich obowiązków. Zdołał przekonać ententę do polskiego punktu widzenia odnośnie przyszłości Galicji. Zapoczątkował także porozumienie militarne z Rumunią. Optował za utworzeniem legionu złożonego z wojskowych amerykańskich. Jego zamierzenia zostały storpedowane przez Piłsudskiego. Mimo to Rozwadowski zdołał zmobilizować do służby amerykańskich lotników.

22 lipca 1920 r. powrócił do kraju obejmując funkcję szefa sztaby generalnego WP. Objęcie przez niego funkcji odmieniło dalszy los wojny polsko - bolszewickiej. Zdołał on powstrzymać wycofywanie się jednostek, które przeorganizował. Wprowadził zasady walki manewrowej z wykorzystaniem ekonomiki sił. Zmienił także zasady działania sztabu. Dokonał też szeregu zmian na stanowiskach dowódczych. Przez ten czas zachowywał pełną lojalność w stosunku do Piłsudskiego.

W dalszym przebiegu walk dokonał przegrupowania sił. Następnie zaplanował kontruderzenie, które przełamało nacierających na Warszawę sowietów.

Po wojnie Rozwadowski został Generalnym Inspektorem Kawalerii. Zajmował się rozwojem tego rodzaju wojsk. Prywatnie popadał w ostry konflikt z obozem piłsudczykowskim sprzeciwiając się upolitycznieniu armii. Stał się mentorem przyszłych, najważniejszych polskich dowódców jak Kutrzeby, Kleeberga, Sosabowskiego i wreszcie Sikorskiego.

Podczas przewrotu majowego stanowczo oparł się Piłsudskiemu obejmując komendę wojsk lojalnych rządowi. W wyniku przewrotu został aresztowany i przetrzymywany był w wileńskim więzieniu na Antokolu. Przetrzymywano go w ciężkich warunkach. Najprawdopodobniej został otruty, choć badacze nadal są sprzeczni co do zastosowanej wobec niego metody, czego nie ułatwiła odmowa przeprowadzenia sekcji zwłok. W międzyczasie przetrzymywany był w areszcie domowym. W kwietniu 1927 r. przeniesiony w stan spoczynku. Ostatecznie 18 maja 1927 r. zwolniono go z aresztu. Próby leczenia nie przyniosły skutku. Generał zmarł 18 października 1928 r. w Warszawie. Pochowano go we Lwowie na Cmentarzu Łyczakowskim (wśród Orląt). Podczas okupacji lwowscy patriocie wydobyli z mogiły ciało generała, próbując uchronić je przed zbezczeszczeniem przez sowietów. Niestety nie zdołano następnie przypomnieć sobie miejsca nowego spoczynku. Tak wiec obecnie na Cmentarzu znajduje się jedynie symboliczna mogiła.

Literatura:

1. https://dzieje.pl/postacie/tadeusz-rozwadowski

2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Rozwadowski