Armia Cesarstwa Niemieckiego (do 1916 roku)

Organizacja armii niemieckiej współzależała od struktury wewnętrznej państwa, które stanowiło federację 4 królestw (Prus, Bawarii, Saksonii i Wirttembergii) oraz 21 mniejszych krajów o randze księstw, palatynatów i wolnych miast. Najważniejszą rolę odgrywały w niej Prusy poprzez Sztab Generalny, pomimo że każde z królestw posiadało własne siły zbrojne, których liczebność uzależniona była od liczby populacji danego kraju, sztab i ministra wojny. Prusy jako najliczniejszy kraj, a więc zapewniający 78% rekruta, odpowiadały za zaopatrzenie armii oraz jej strukturę organizacyjną (poza Bawarią).

Niemieckie Siły Zbrojne składały się z Armii Niemieckiej, Sił Lotniczych, Cesarskiej Marynarki oraz Imperialnych Sił Ochronnych (odpowiadały za obronę kolonii).

Liczebnością armia niemiecka ustępowała jedynie Cesarskiej Rosji licząc 820 tysięcy żołnierzy rekrutowanych spośród ponad 62 mln. społeczeństwa.

Na jej czele stał Cesarz, jako Najwyższy Dowodzący. Wilhelm II uchodził za pysznego i niekompetentnego dowódcę, dlatego jego rozkazy niejednokrotnie były ignorowane przez podwładnych.

Za prowadzenie wojny odpowiadał Sztab Generalny złożony z cesarza, osobistego sztabu cesarza, Sztabu Generalnego Armii Lądowej, oficerów ekspertów, urzędników wojskowych, personelu pomocniczego i jego ochrony. Jego siedziba ulegała początkowo zmianie, aż do 9 maja 1915 r. kiedy finalnie stała się nią Pszczyna.

Rekrutacja. Zdolnymi do służby były roczniki od 17 – 45 lat. W czasie pokoju obejmowała 5 kategorii, zaś w przypadku mobilizacji obejmowała tylko 3 z nich: osoby do 22 roku służyły w piechocie liniowej, do 27 w Rezerwie i w końcu Lanwehrze (służba na zapleczu).

Piechota liniowa składała się z lekkiej piechoty (Jegrzy), strzelców i pododdziałów broni maszynowej (MG – Maschinengewehr).

Kawaleria zasadniczo w trakcie wojny została przesunięta do służby jako piechota, dzieliła się na: ciężką kawalerię przeznaczoną do działań ofensywnych, dragonów, którzy walczyli jak piechota strzelecka, lekką kawalerię (w tym lansierów-ułanów), którzy wykorzystywani byli do zwiadu i potyczek.

Artyleria składała się z polowej, ciężkiej (oblężniczej) i górskiej.

Szczególną rolę odgrywały oddziały inżynieryjne (pionierzy), które zyskały na znaczeniu podczas walk pozycyjnych.

Siły lądowe uzupełniały jednostki pomocnicze w tym kolumny transportowe, medyczne, żandarmerii, weterynaryjne, bataliony pracy (wykorzystywane do prac fortyfikacyjnych) i inne.

Armia w momencie wybuchu wojny dzieliła się na 25 Korpusów (19 pruskich: 1-9, 14-18, 20-21 (Polacy pełnili służbę w dywizjach od 5 do 8), 3 bawarskie 1-3, 2 saskie: 12 i 19 oraz 1 wirtemberski – 13). Korpusy zgrupowano na czas pokoju w 8 okręgów armijnych.

Każdy korpus składał się z 2 dywizji piechoty, numerowanych kolejno. Łącznie 50 dywizji piechoty: 1-6 bawarskie, 1 – 42 pozostałe i 1 -2 Gwardii (Korpus Gwardii składał się dodatkowo z gwardyjskiej dywizji jazdy). Mniejsze kraje dostarczały do poszczególnych dywizji mniejsze jednostki jak pułki piechoty czy jazdy i baterie artylerii.

Do września 1915 roku liczba korpusów oraz dywizji uległa sukcesywnemu wzrostowi do 51 korpusów piechoty i 161 dywizji piechoty.

Piechotę liniową zasiliły w czasie wojny jednostki piechoty fortecznej, które zastąpiono Landsturmem.

Organizacja Armii Lądowej.

Armię lądową podzielono na 8 Armii, z których 7 skierowano na front zachodni (po rozgromieniu Francji miały we wrześniu powrócić na wschodni teatr działań) i 8 na wschodzie przeznaczoną do działań osłonowych przed ofensywą rosyjską. 1.11.1914r. na wschodni froncie sformułowano jeszcze 9 armię. W 1915 r. dowództwo Armii Wschód zostało stopniowo zasilone kolejnymi 5 armiami.

Od listopada armie zaczęto formować w Grupy armijne, początkowo na zachodzie 3 potem 5.

Typowa dywizja piechoty (17 tysięcy żołnierzy) składała się ze:

- sztabu dywizji

- formacji sztabu dywizji w składzie: pułku kawalerii, kompanii transportowej, 2 kompanii inżynieryjnych, 2 kompanii medycznych – po 315 żołnierzy); dywizje Landehry posiadały mniej liczne siły formacji sztabowych

- 2 brygad piechoty (każda po 2 pułki)

- brygady artylerii ( złożona z 2 pułków )

Regiment (pułk) piechoty, 3287 osób, składał się ze sztabu pułku, 13-tej kompanii karabinów maszynowych (6 x MG) -99 ludzi, 3 batalionów piechoty – każdy po 1079 ludzi i złożony z 4 kompanii piechoty o numeracji: I – 1-4, II – 5-8 i III -9-12.

Kompania piechoty liczyła 245 ludzi i dzieliła się na 3 plutony po 77 ludzi. Te dzieliły się na sekcje, każdy po 4 (w sumie 12). Sekcja (19 osób) zaś składała się z dwóch podsekcji (grup) każda kapral i 8 żołnierzy.

Karabin maszynowy obsługiwały sekcje złożone z 6 ludzi: kapral, celowniczy, 2 ładowniczych (noszący amunicję) i 2 do noszenia broni maszynowej.

Batalion MG liczył 114 ludzi.

Batalion inżynieryjny dzielił się na 4 kompanie po 270 ludzi każda.

Artyleria.

Pułk artylerii lądowej w sile 1368 ludzi, składał się z 2 batalionów po 673 ludzi, te z kolei dzieliły się na 6 działowe baterie. W sumie pułk dysponował 72 jednostkami broni artyleryjskiej.

Kawaleria

Dywizja kawalerii 5238 ludzi dzieliła się na 3 brygady, każda po 2 pułki, 1 batalionu artylerii konnej złożonego z 3 baterii po 4 armaty, batalionu piechoty złożonego z 4 kompanii, 1 cyklisty i 1 kompanii MG. Siły sztabu dywizji składały się z kompanii MG, plutonu inżynieryjnego (34 ludzi) i sygnalistów.

Pułk kawalerii liczył od 538 do 724 ludzi. Dzielił się na szwadrony od 3 do 4, każdy po 167 ludzi. Dodatkowo posiadał 1 MG.

Poważne straty ludzkie, jakie poniosła cesarska armia wymusiły redukcję nowo formowanych dywizji. Od tego momentu brygada piechoty składała się tylko z 3 pułków, zaś liczbę jednostek broni artyleryjskiej ograniczono do 48 sztuk (po 4 na baterię)

STRATEGIA

Została opracowana w latach 60 XIX w. przez feldmarszałka Helmuta von Moltke starszego. Opierała się na wykorzystaniu nowinek technologicznych mających zapewnić przewagę nad przeciwnikiem. Zastosowanie kolei i telegrafów pozwalało na szybkie i sprawne przerzucanie oraz koncentrowanie oddziałów w miejscach zagrożonych przez przeciwnika, jak też planowanej ofensywy. Zakładano, że dobrze wyszkolona, mobilna piechota mogła z łatwością okrążyć główne siły przeciwnika i wyeliminować je z walki zanim te podejmą działania zaczepne względem nacierających.

Wykorzystanie zmasowanego ognia nowoczesnej artylerii w tym ciężkiej, broni maszynowej pozwalało na przełamywanie oporu przeciwnika i jego szybkie zniszczenie.

Omawiana strategia nie straciła na swej aktualności przed wybuchem I wojny światowej i zakładanej wojny na 2 fronty, wymagającej szybkiego wyeliminowania z wojny jednego z przeciwników. Jej rozwinięcie przypadło gen. płk. Alfredowi von Schlieffen.

Plan z 1905r. zakładał, że 16 korpusów zgrupowanych na prawym skrzydle uderzy na Paryż i następnie oskrzydli siły francuskie zgromadzone na granicy, po czym dokona ich zniszczenia w 42 dni.

Modyfikacji planu dokonał Moltke młodszy, który uznał, że zbyt liczebne prawe skrzydło pozostawia Alzację i Lotaryngię oraz Prusy Wschodnie narażone na ataki Francji oraz Rosji. Jednocześnie powątpiewał on w zajecie Paryża w ciągu 22 dni, czyli przed spodziewanym zakończeniem mobilizacji przez Rosjan. Moltke postanowił więc wyłączyć silniejsze siły osłonowe osłabiając prawe skrzydło i zrezygnować z ataku na stolicę Francji.

Plan w wersji „konserwatywnej” nie powiódł się, bowiem błędnie założono, że ówczesna armia niemiecka była na tyle mobilna, ze mogła dokonać szybkiego wypadu na tyły francuskich sił. Nie uwzględniono choćby zmęczenia jednostek liniowych przedłużającą się ofensywą. Jednocześnie Niemcy popełnili liczne drobne błędy, których suma przeważyła o niepowodzeniu ataku. Przede wszystkim mylnie założyli, iż Belgia nie będzie stawiać oporu. Tymczasem pod Liege, pod którą podciągnięto ciężką artylerię stracono aż 8 dni (zakładano pierwotnie utratę tylko 2 dni). Pogwałcenie jej neutralności skutkowało jednocześnie przystąpieniem do wojny Wlk. Brytanii i koniecznością wydzielenia przeciwko tej dodatkowych sił. Równocześnie sprzeczne decyzje taktyczne spowodowały, że plan nie był realizowany konsekwentnie. Błędną okazała się również decyzja o wydzieleniu 2 korpusów spod Namur w celu wzmocnienia frontu wschodniego pomimo, że w tym czasie odniesiono zwycięstwo pod Tannenbergiem.

Materiały:

1. Nigel Thomas “The German Army in World War I (1) 1914-1915” Osprey Publishing Ltd. 2003r.