Twierdza
Przemyśl
Położenie strategiczne.
Ulokowany na wzgórzu o wys. 247 m n.p.m. tworzył grupę forteczną z fortem głównym nr I „Salis–Soglio” wzmacniając obronę Twierdzy na kierunku wschodnim.
Historia budowy.
Wzniesiony przed 1900r. jako uzupełnienie grupy siedliskiej. Fort był tzw. „obiektem obrony bliskiej” (Nahkampffort). Forty tego rodzaju miały wg koncepcji Maurycego Brunnera wypełniając międzypola pomiędzy fortami głównymi odpowiadać za obronę bliską. W rzeczywistości dysponowały identycznym uzbrojeniem artyleryjskim jak forty uniwersalne, jedynie w mniejszej ilości od 2 do 4 sztuk broni artyleryjskiej (Fort Cegielnia posiadał prawdopodobnie 4 sztuki pancerzy artyleryjskich).
Opis obiektu.
Centrum dzieła stanowił budynek koszarowo-bojowy, w którym zrezygnowano z wyspecjalizowanego podziału ról pomieszczeń jak miało to miejsce w wypadku fortu IXa „Przy Krzyżu” (poszczególne części budynku miały tam przeznaczenie bojowe, koszarowe i magazynowe). Budynek wykonano techniką typową dla dzieł uniwersalnych, a to jako jeden odlew betonowy ze ścianą ceglaną w szyi. W środkowej części posiadał on kaponierę z wejściem do wnętrza. Kaponierę wyposażono w tradytor artyleryjski. W budynku umieszczono pomieszczenia bojowe, schrony, koszary załogi oraz magazyny żywności i amunicji. Co ciekawe fort nie posiadał studni, w jej miejsce zastosowano zaopatrzenie w wodę ze specjalnych zbiorników umieszczonych w budynku. Na stropodachu umieszczono baterię pancerną wyposażoną w pancerze (4 armaty wz. 94 kal. 8 cm) oraz wieżę obserwacyjną. Wadą rozwiązania przyjętego przez Brunnera było umieszczenie pancerzy w części centralnej fortu w jednym rzędzie co ujemnie wpływało na efektywność prowadzonego ognia artyleryjskiego. Budynek posiadał schron centralny. Obronę bliską zapewniała galeria strzelecka ulokowana na szczycie budynku tuż za pancerzami. Forty tego typu należały do niewielkich dzieł, w których niedostępność nie odgrywała tak istotnej roli jak w głównych, uniwersalnych. Z tego powodu fort posiadał półfosę o przekroju trójkątnym, bez kaponier, kojców przeciwstokowych czy galerii strzeleckich służących flankowaniu dzieła. Rozwiązanie to pozwalało na zaoszczędzenie kosztów. Obronę fosy zapewniały przeszkody oraz galeria strzelecka piechoty. Obrona placu broni odbywała się z kaponiery oraz budynku koszarowego wyposażonego w pancerne okiennice. Dodatkową obronę szyi fortu stanowiła basteja z bramą z murami oporowymi i sponsonem. Na barkach dzieła umieszczono 2 baterie artyleryjskie.
Załoga.
Forty tego rodzaju nie wymagały znacznej załogi. Prawdopodobnie maksymalnie dzieło posiadało załogę w liczbie do 4 oficerów i ½ kompani (ok. 125 ludzi).
Artyleria.
4 wieże pancerne z 8 cm Panzerkanone wz. 94.
Wg J.Kurka i M.Kurka (Artyleria Twierdzy Przemyśl.” Przemyśl 2002) fort dodatkowo wspierało 8 armat polowych ulokowanych w działobitniach położonych poza jego obwodem.
Podczas walk o twierdzę w marcu 1915r. jedna z wież pancernych S.10 została trafiona przez rosyjski pocisk kal. 28 cm i dzisiaj można ją oglądać w Heeresgeschichtliches Museum w Wiedniu. Pozostałe 3 czasze wież o symbolach S.7, S.8 i S.9 zostały wysadzone w grudniu 1917r. na polecenie Ministerstwa Wojny (Dane za T. Idzikowskim „Twierdza Przemyśl. Powstanie. Rozwój i Technologie”. Krosno 2014, Wyd.Arete).
Dojazd.
Fort położony jest po ukraińskiej stronie nad miejscowością Byków.
Stan zachowania.
Dobry.
Literatura:
„Twierdza Przemyśl” Franz Forstner
„Grupa Siedliska” Tomasz Idzikowski w „Twierdza Przemyśl w Galicji” Przemyśl 2003
Tomasz Idzikowski „Artyleria pancerna Twierdzy Przemyśl” cz. V Fort I/2 „Byków” w Forteca Almanach Historyczny Rok V nr 4/2004 (19)