Stowarzyszenie Miłośników Fortyfikacji "Twierdza Przemyśl"

Fort IV Optyń

Położenie i znaczenie strategiczne.

Był najciężej uzbrojonym dziełem odcinka południowego Twierdzy. Wzniesiono go na wzgórzu 320 m n.p.m. o tej samej nazwie. Swoimi tradytorami osłaniał drogę i dojście prowadzące do Fortu nr V „Grochowce” oraz rzekę Wiar wraz z drogą na Dobromil i nicią kolei na Chyrów. Ogniem pokrywał okolice Małkowic i Kupiatycz.

Budowa.

Projekt fortu z 1897r. autorstwa płk. Albina Judy został dopracowany przez płk Augusta Loningera. Koszt wykonania wyniósł ponad 1 ml 237 tysięcy koron. Prace rozpoczęto w tym samym roku i zakończono po trzech latach 15-06-1900r. Budulca dostarczyły częściowo lokalne kamieniołomy i cegielnie, piasek pozyskiwano z Wiaru. Granit, na którym osadzano wieże pancerne sprowadzono z Austrii, podobnie cement pozyskano z wnętrza monarchii. Wyposażenia pancernego: wież armat, wież obserwacyjnych (2), lawet kazamatowych, płyt dla karabinów maszynowych i innych dostarczyły rodzime zakłady Skody z Pilzna. Resztę wyposażenia żelaznego dostarczyły huty cieszyńskie. Po wysadzeniu w 1915r. zarówno Rosjanie jak i Austriacy przystosowywali go do roli pozycji piechoty.

Opis obiektu.

Fort wzniesiono na planie pięciobocznym. W szyi mieściły się koszary jednopiętrowe, które wraz ze schronem centralnym i kaponierą podwójną stanowiły jeden budynek. Koszary posiadały okna przeszklone, zamykane pancernymi okiennicami o grubości 15mm ze strzelnicami dla broni ręcznej. Okiennice na parterze zakratowano. Wejście do koszar zamykano stalową bramą i kratą. Na ich skrzydłach umieszczono ubikacje. W koszarach znajdowały się trzy piece kuchenne przeznaczone dla 500 osób. Pomieszczenia opalono piecami węglowymi. Wentylacja pomieszczeń odbywała się przez szyby wentylacyjne, które można było zamykać. Oświetlenie wewnętrzne i zewnętrzne zapewniały lampy naftowe. Sklepienia wykonano z betonu, zaś strop pomiędzy I piętrem a parterem wykonano z blachy falistej, stalowych dźwigarów oraz żwirówki. Na górnej kondygnacji schronu głównego umieszczono hangar na działa. Wewnątrz schronu wykopano 25 m studnię. Na styku barków z czołem zlokalizowano baterie pancerne z kaponierami stokowymi (grodzowymi) pojedynczymi. Baterie na barkach zostały połączone w jeden budynek z tradytorami. Stanowiska obserwacyjne w bateriach połączono przewodami głosowymi z pokojem komendanta fortu. Kojce grodzowe wyposażono po 4 karabiny maszynowe M.93 kal. 8 mm oraz 6 karabinów ręcznych na stałych lawetach. Dla obsługi karabinów maszynowych zamontowano po 2 urządzenia chłodzące. Kaponierę czołową wyposażono w po 4 karabiny ręczne i maszynowe oraz jedno urządzenie chłodzące. Kaponiery broniły fosy głębokiej na 10 m, a w odcinku szyjowym na 5 m. Fosę i stoki obsadzono dzikimi krzewami, a u stóp skarpy nasadzono rząd akacji oplecionych drutem kolczastym. Wał wzmocniono perzem, a jego koronę ze stanowiskami artylerii wikliną.

Załoga fortu.

Składała się z komendanta fortu, lekarza, 2 sanitariuszy, 6 pionierów, telefonisty, 9 oficerów i 439 żołnierzy (po połowie artylerzyści i piechota). Miejsca do spania zapewnione były dla oficerów i połowy (220) żołnierzy. Koszarowano ich na zmianę.

Uzbrojenie artyleryjskie.

Tradytory artyleryjskie broniące przedpoli fortów IIIa i V dysponowały każdy 4 działami M.96 kal. 12 cm. Obronę daleką zapewniało 6 dział M61/80 (kal15 cm) ulokowanych na wale na czole. Obronę bliską zapewniały 4 działa M. 94 kal. 8 cm osadzone w pancernych głowicach w 2 bateriach zlokalizowanych na styku barków z czołem. 12 szt karabinów maszynowych 8 mm wz.93 przezbrojone na Schwarzlose 07/12, 2 wieże obserwacyjne.

Stan zachowania.

Na forcie zachowały się wały z fosą i poprzecznicami wraz ze schronami pogotowia. Istnieją również mury schronu centralnego oraz tylniej ściany koszar. Przeprowadzona wycinka krzewów udostępniła fort celom turystycznym.

Dojazd.

Ulicą J. Słowackiego należy dojechać do jej końca na krzyżówkę z ulicami Obozową( na lewo) i Herburtów (w prawo) i skręcić w tę ostatnią. Fort znajduje się na wzniesieniu (w lesie) dominującym nad zabudowaniami. Po prawej widoczne są budynki dawnych koszar artylerii. Dalej należy skręcić na mostku w lewo i udać się betonówką w górę. Po drodze mija się stalowy słup telefoniczny (jedyny oryginalny zachowany w Przemyślu).

Literatura:

Tomasz Idzikowski – Fort IV „Optyń” malowniczą ruiną” Forteca rok III (nr 8)
Tomasz Idzikowski - „Twierdza Przemyśl. Powstanie. Rozwój. Technologie”. Krosno 2014, Wyd.Arete