Twierdza
Przemyśl
Położenie strategiczne.
Fort bronił dostępu do twierdzy od strony zachodniej wydatnie wspierając swoim silnym uzbrojeniem Fort VIII „Łętownia”. Dominował nad rejonem Bełwina i Ujkowic.
Historia budowy.
Powstał w latach 1854-55 jako siedmioboczny szaniec piechoty na typowym dla tego okresu projekcie. W 1876r. przeszedł modernizację polegającą na dosypaniu w szyi dwóch szańców, które wydłużyły barki i nadały obiektowi narys pięcioboczny. W latach 1892-95 został na jego miejscu wzniesiony od początku fort pancerny, ześrodkowany typu Einheitsfort wg projektu Maurycego von Brunnera. Budowa obiektu kosztowała blisko 850 tysięcy florenów.
Opis obiektu.
Fort typu uniwersalnego powstał na bazie dzieła z lat 1854-55 (szańca ziemnego założonego na planie siedmiobocznym). Nadano jemu kształt barkanu. Posiadał dwa wały: dolny z przeznaczeniem dla piechoty i górny artyleryjski ulokowany na stropie koszar. Fosy broniły dwie kaponiery dysponujące własnymi kopułami obserwacyjnymi i uzbrojone łącznie w 6 armat kazamatowych kal. 8 cm M.94 (lewa 2 armaty, a prawa 4). Dodatkową obronę fosy zapewniała galeria przeciwstokowa. Przeciwstok i kaponiery posiadały łączność z koszarami poprzez poternę poprowadzoną na osi fortu. Szyi fortu broniła kaponiera szyjowa uzbrojona tylko w karabiny maszynowe. Fort posiadał dwukondygnacyjne koszary wykonane jako jednolity betonowy odlew (ścianę szyjowa wykonano z cegły). Zawierały one pomieszczenia załogi (szeregowców, oficerów i komendanta fortu), izby opatrunkowe, wartownię z aresztem, laboratoria artyleryjskie, magazyny amunicyjne i inne. Wodę załodze zapewniała studnia. Fasadę zdobiły bonowania. Okna zamykane były na żelazne okiennice z otworami strzelniczymi. Artyleria fortu została ulokowana w pancernych kopułach oraz tradytorach. Składały się na nią : 4 moździerze 15 cm Panzermörser M.80, które przezbrojono w haubice 10 cm M.5, 3 haubice 15 cm Panzerhaubitze M.94 oraz 4 armaty 8 cm Minimalschartenkanone M.94 (po 2 w każdym tradytorze)¹. Prawy tradytor przestrzeliwał międzypole fortu nr X „Orzechowce”, z kolei lewy mógł swoim ogniem wspierać obronę rdzenia Twierdzy. Artylerię osadzono w kopułach pancernych horyzontalnych oraz wertykalno-horyzontalnych na szczycie koszar. Fort posiadał połączenie telefoniczne z sąsiednimi obiektami, w tym Fortem VIII „Łętownia”. We wnętrzu fortu na osi poterny umieszczono schron centralny dla załogi. Na wale piechoty znajdował się schron pogotowia. Na wał piechoty prowadziły oprócz schrony centralnego dwie wybieżnie na przeciwległych stronach obiektu. Fort miał 2 kopuły obserwacyjne umieszczone bezpośrednio nad kaponierami i 3 wieże obserwacyjne na stropie koszar.
Załoga.
Komendant, 250 piechurów, 167 artylerzystów i 9 pionierów.
Uzbrojenie.
3 wieże pancerne z 15 cm Panzerhaubitze M.94, 4 wieże pancerne z 15 cm Panzermörser M.80 przezbrojone po 1905 r. na 10 cm Panzerhaubitze M.5, 6 armat kazamatowych 8 cm Kasematekanone M.94, 4 armaty 8 cm Minimalschartenkanone M.94 w kazamatach pancernych
Udział w walkach.
Fort udzielał wsparcia artyleryjskiego podczas wypadów załogi. 20.03.1915r. zatrzymał na przedpolu ogniem artyleryjskim próbę szturmu podjętą przez Rosjan.
Stan zachowania.
Zły. Znacznie zniszczony. Pozostała poterna ze schronem centralnym oraz pogotowia. Wejścia do wybieżni zasypane. Relikty kojców oraz galerii przeciwstokowej. Pomimo tego jest to interesujący obiekt. To jak wyglądał można zobaczyć na przykładzie krakowskiego fortu tej samej klasy „Węgrzce”.
Dojazd.
Samochodem przez Lipowicę drogą do Ujkowic. Przed zjazdem należy skręcić do lasku w lewo (widoczny szlaban).
Literatura:
Dane za T.Idzikowskim: „Twierdza Przemyśl. Powstanie. Rozwój. Technologie”. Krosno 2014, Wyd. Arete
Galeria przeciwstokowa
Galeria przeciwstokowa
Kojec podwójny
Kojec
Kojec
Kojec
Poterna
Poterna
Poterna
Poterna
Wejście do poterny
Wjazd