Twierdza
Przemyśl
Fort IXa Przy Krzyżu
Znaczenie strategiczne.
Tworzył grupę forteczną z Fortem nr IX „Brunner”, jednocześnie miał przestrzeliwać swoim tradytorem przedpole Fortu nr X „Orzechowce”.
Historia budowy.
Fort ten zrealizowano pomiędzy 1892r. A 1895r. jako tzw. „obiekt obrony bliskiej” (Nahkampffort). Dzieła tego rodzaju miały wg koncepcji Maurycego Brunnera wypełniając międzypola pomiędzy fortami głównymi odpowiadać za obronę bliską. W rzeczywistości dysponowały identycznym uzbrojeniem artyleryjskim jak forty uniwersalne jedynie w mniejszej ilości (od 2 do 4 sztuk broni artyleryjskiej).
Koszt budowy.
Koszt budowy wyniósł ok. 250 000 florenów.
Opis obiektu.
Dzieło założono na typowym półokrągłym kształcie. Forty tego typu należały do niewielkich dzieł, w których niedostępność nie odgrywała tak istotnej roli jak w głównych, uniwersalnych. Z tego powodu fort posiadał półfosę o przekroju trójkątnym, bez kaponier, kojców przeciwstokowych czy galerii strzeleckich służących flankowaniu dzieła. Rozwiązanie to pozwalało na zaoszczędzenie kosztów. Obronę fosy zapewniały przeszkody oraz galeria strzelecka piechoty. Obrona placu broni odbywała się z kaponiery oraz budynku koszarowego wyposażonego w pancerne okiennice. W jego centrum zlokalizowano budynki: koszarowy oraz bojowy. Całość charakteryzowała się wyspecjalizowanym podziałem roli pomieszczeń. W środkowej części posiadał on kaponierę z wejściem do wnętrza. Kaponierę wyposażono w tradytor do walki na prawym skrzydle. Skrzydła boczne pełniły funkcję schronów pogotowia oraz magazynów amunicji. Na stropodachu umieszczono baterię pancerną wyposażoną w pancerze (2 armaty wz. 94 kal. 8cm) oraz wieżę obserwacyjną znajdującą się na prawym skrzydle budynku bojowego. Budynek koszarowy posiadał schron centralny. Obronę bliską zapewniała galeria strzelecka ulokowana na szczycie budynku tuż za pancerzami. Piechota w czasie ostrzału mogła schronić się w znajdującym się w budynku bojowym schronie pogotowia. Dzieło nie posiadało studni. Wedle założeń Salis – Soglio wodę czerpano z podziemnej cysterny, w której gromadziła się deszczówka. Cysternę zabezpieczano przed przepełnieniem. Z dala od części mieszkalnej oraz cysterny zlokalizowano suche ubikacje, które w trakcie działań bojowych miała zastępować specjalnie wystawiana beczka.
Załoga.
Forty tego rodzaju nie wymagały znacznej załogi. Prawdopodobnie maksymalnie dzieło wymagało do 4 oficerów, 4 pionierów, 1/4 kompanię artylerzystów i 1/2 kompanii piechoty (ok. 120 ludzi).
Uzbrojenie.¹
2 wieże pancerne z 8 cm Panzerkanone M.94 oraz 2 armaty 8 cm Minimalschartenkanone M.94 zamontowane w kazamatach pancernych.
Stan zachowania.
Zachowały się jedynie zgliszcza, fort zarośnięty bujną roślinnością.
Dojazd.
Drogą do Ujkowic. Od fortu IX „Brunner” należy skręcić drogą asfaltową w dół w prawo i wyjechać na górę. Fort mieści się w pobliskiej kępie drzew na prawo.
1 Dane za T. Idzikowskim „Twierdza Przemyśl. Powstanie. Rozwój. Technologie. Krosno 2014, Wyd. Arete
