Twierdza
Przemyśl
Położenie strategiczne.
Fort bronił dostępu do Twierdzy od strony południowo- zachodniej oraz drogi prowadzącej z Fredropola. Osłonę zapewniał mu tradytor dział szybkostrzelnych M.94 Fortu nr IV „Optyń”
Historia budowy.
Wstępne projekty przygotował już w 1880 r. Anton Werner. Budowę zapoczątkowano w 1883 r. Powstał w latach 1883-1885 jako fort artyleryjski, wzorowany na projekcie fortu VIII „Łętownia”. Wykonany początkowo wyłącznie z cegły.
Koszt budowy.
297 tys. florenów.
Opis obiektu.
Fort zaplanowany na klasycznym założeniu pięciobocznym jako jednowałowy artyleryjski. Dostępu do niego broniła fosa broniona przez 2 kaponiery stokowe pojedyncze oraz kaponierę czołową podwójną. Dojście do kaponier stokowych zapewniały poterny wychodzące ze schronów pogotowia położonych na styku czoła z barkami. Do kaponiery czołowej dojście zapewniała poterna centralna wychodząca ze schronu centralnego. Stanowiło to klasyczne rozwiązanie inżynieryjne zastosowane m. in. w Prałkowcach i krakowskim Rajsku (fort Łętownia miał połączenie z poterny wybiegającej ze schronu pogotowia na czole). Obronę fosy zapewniał także mur Carnota wybudowany na linii straży. W szyi mieściły się skazamatowane koszary. Początkowo ceglane, potem betonowe przykryte nasypem ziemnym. Koszary mieściły izby sypialne załogi, oficerów i komendanta, magazyny, kuchnie, toalety i umywalnie i inne. Komunikacja odbywała się korytarzem wzdłuż ściany oporowej. W części centralnej znajdowała się przelotnia. Na wale umieszczono stanowiska artylerii bliskiej i dalekiej oraz piechoty do obrony przedpola fortu. Wał został przedzielony poprzecznicami zawierającymi schrony pogotowia z podręcznymi magazynami amunicji. W części środkowej posiadał schron centralny z prochownią i laboratoriami artyleryjskimi. Komunikację koszar z wnętrzem fortu zapewniała przelotnia na osi zamykana z obu stron stalowymi bramami. Fort już w momencie ukończenia był przestarzałym.
Załoga.
Komendant fortu, 6 oficerów ( w tym oficer inżynierii i lekarz), 312 żołnierzy i podoficerów
Uzbrojenie artyleryjskie.¹
Wg projektu Komisji z dn.12.12.1882 r. : 12 armat 12 cm wz.M.61, 2 armaty kal. 10 cm wz.M.63, 2 moździerze gładkolufowe 24 cm (wykorzystywano je do oświetlania przedpól oraz ostrzeliwania zagłębień terenowych) i 4 armaty kal. 15 cm wz.59 w kaponierze czołowej służące do przestrzeliwania fosy.
Wg stanu z 1909r. :
4 szt 9 cm armat polowych M.75/96 na wysokich lawetach.
4 szt 12 cm armat M.61
2 szt 15 moździerzy M.78 do ostrzeliwania zagłębień i oświetlania przedpól
8 szt 15 cm armat na lawetach kazamatowych w kaponierze czołowej i barkowych
4 szt 8 mm karabinów maszynowych wz.93
Stan zachowania.
W czasie I oblężenia w dniach 7-8.10.1914 r. artyleria fortu brała udział w odparciu ataku Rosjan na fort IV „Optyń”. Przed kapitulacją twierdzy wysadzone zostały kaponiery w fosie. Fort zachowany w 70%. Częściowo zniszczony schron centralny z magazynem amunicji.
Dojazd.
Samochodem przez Pikulice. Pieszo przez las Zielonka, należy przejść drogą forteczną obok fortu VI „Helicha”.
1 Dane za T.Idzikowskim : „Twierdza Przemyśl. Powstanie. Rozwój. Technologie” Krosno 2014. Wyd.Arete
Plac broni
Fosa
Kazamata
Koszary
Przelotnia lewa
Przelotnia osiowa
Przelotnia widok ku poternie
Przelotnia widok ku paternie
Przelotnia
Schron centralny lewe skrzydło
Schron
Wejście do poterny
Kaponiera
Kaponiera
Koszary szyjowe
Koszary szyjowe
Przelotnia
Kazamata z przelotnią
Korytarz komunikacyjny
Przelotnia
Przelotnia
Laboratorium amunicji
Laboratorium amunicji
Korytarz
Koszary
Poterna
Zejście do poterny
Schody
Schron
Schron
Wnętrze schronu pogotowia