Twierdza
Przemyśl
Położenie strategiczne.
Dominował na wys. 352m n.p.m. nad doliną Sanu od strony Krasiczyna i drogą biegnąca tędy przez Birczę do Sanoka. Ogniem flankował fort VII 1/2 „Tarnawce” oraz VI „Helicha”.
Historia budowy.
Wstępne projekty przygotował już w 1880r. Anton Werner. Budowę zapoczątkowano 5 maja 1883r. Powstał w latach 1883-1885 jako fort artyleryjski, wzorowany na projekcie fortu VIII „Łętownia”. Wykonany początkowo z cegły.
Koszt budowy.
353 tysiące florenów, z czego 23 tysiące wydano na drogę rokadową.
Opis obiektu.
Fort zaplanowany na klasycznym założeniu pięciobocznym jako jednowałowy artyleryjski. Dostępu do niego broniła fosa broniona przez 2 kaponiery stokowe pojedyncze oraz kaponierę czołową. Dojście do kaponier stokowych zapewniały poterny wychodzące ze schronów pogotowia położonych na styku czoła z barkami. Do kaponiery czołowej dojście zapewniała poterna centralna wychodząca ze schronu centralnego. Stanowiło to klasyczne rozwiązanie inżynieryjne zastosowane między inymi w Grochowcach i krakowskim Rajsku (fort „Łętownia” miał połączenie z poterny wybiegającej ze schronu pogotowia na czole). Obronę fosy zapewniał też mur Carnota wybudowany na linii straży. W szyi mieściły się skazamatowane koszary. Początkowo ceglane, potem betonowe przykryte nasypem ziemnym. Koszary mieściły izby sypialne załogi, oficerów i komendanta, magazyny, kuchnie, toalety, umywalnie i inne. Komunikacja odbywała się korytarzem wzdłuż ściany oporowej. W części centralnej znajdowała się przelotnia. Na wale umieszczono stanowiska artylerii bliskiej i dalekiej oraz piechoty do obrony przedpola fortu. Wał został przedzielony poprzecznicami zawierającymi schrony pogotowia z podręcznymi magazynami amunicji. W części środkowej posiadał schron centralny z prochownią i laboratoriami artyleryjskimi. Komunikację koszar z wnętrzem fortu zapewniała przelotnia na osi zamykana z obu stron stalowymi bramami. Fort już w momencie ukończenia był przestarzałym.
Załoga.
Komendant fortu, 6 oficerów ( w tym oficer inżynierii i lekarz), 312 żołnierzy i podoficerów.
Uzbrojenie artyleryjskie.¹
Wg projektu Komisji z dn.12.12.1882r. :12 armat 12 cm wz. M.61, 2 armaty polowe kal.10 cm wz. M.63, 2 gładkolufowe moździerze 24 cm (wykorzystywano je do oświetlania przedpól oraz ostrzeliwania zagłębień terenowych) i 4 armaty kal. 15 cm wz. M.59 w kaponierze czołowej służące do przestrzeliwania fosy.
Wg stanu z 1909r. : 4 armaty polowe 9 cm M.75/96 na wysokich lawetach M.75
4 armaty 12 cm M.61
2 moździerze 15 cm M.78
8 armat 15 cm na lawetach kazamatowych
6 karabinów maszynowych 8 mm wz.93
Udział w walkach.
Z tego fortu podczas II oblężenia Twierdzy organizowane były wypady celem połączenia z wojskami austro-węgierskimi zbliżającymi się z odsieczą od Sanoka. Częściowo został wysadzony przed kapitulacją. Ostrzelany 30 maja 1915r. Podczas odbicia fortecy przez wojska austro-węgierskie pociskami z moździerzy 30,5 cm M.11.
Stan zachowania.
Fort zachowany w 50%. Koszary w części centralnej zniszczone ostrzałem niemieckich moździerzy 420mm. W stropie liczne zagłębienia i dziury nim spowodowane, dlatego należy ostrożnie poruszać się po obiekcie. Kaponiery zniszczone. Zachowany schron centralny i schrony pogotowia. Wokół fortu zachowały się liczne pozycje polowe w postaci ziemianek, okopów i innych.
Dojazd.
Dojazd do wsi Prałkowce i następnie należy kierować się na lesiste wzgórze na prawo. Dojście też od Kruhela, na krzyżówce w lesie Zielonka należy skręcić w prawo i udać się drogą forteczną wśród lasu.
1 Dane za T.Idzikowskim : „Twierdza Przemyśl. Powstanie. Rozwój. Technologie.” Krosno 2014, Wyd.Arete.
Kazamata koszar
Kazamata koszar
Kazamata koszar
Kazamata
Korytarz komunikacyjny
Korytarz
Koszary kazamaty
Koszary szyjowe
Koszary szyjowe
Koszary szyjowe
Koszary
Koszary
Koszary
Laboratorium
Laboratorium
Laboratorium
Laboratorium
Laboratorium
Poterna
Poterna
Poterna
Przelotnia
Schron
Sklepienie kazamaty
Toalety
Toalety
Toalety
Toalety
Wnętrze kazamaty
Magazyny
Schron centralny
Schron centralny
Schron centralny
Relikty schronu
Schron pogotowia
Relikty schronu
Schron
Wlot poterny
Wylotnia z koszar
Wylotnia z poterny centralnej
Wylotnia
Nacieki wewnątrz koszar
Zawalony strop w schronie centralnym
Przelotnia
Potajnik
Potajnik
Fort