Twierdza
Przemyśl
Armata wz. 1910 kal. 107 mm.
Armata polowa, stosowana początkowo w zachodnich fortecach rosyjskiego imperium. Wyprodukowana przez francuskie zakłady Schneidera. Z czasem (od 1916r.) produkowana przez Zakłady Putiłowskie w Petersburgu. Z uwagi na niewielką ilość egzemplarzy na wyposażeniu carskiej armii (do 1914r. ok. 100 dział) nie odegrała większej roli podczas I wojny światowej, choć 4 armaty wzięły udział w I oblężeniu Przemyśla ostrzeliwując forty Grupy Siedliskiej. Jej produkcję kontynuowano w ZSRR w Omsku. W 1930r. dokonano zmian technicznych (wz. 1910/30). Dane techniczne: armata prowadziła ogień z szybkością do 6 strzałów na minutę mogąc razić cele na odległość ponad 12 km. Jej lufa mierzyła 3 metry. Miotała pociski z szybkością początkową 560m/s. Waga armaty wynosiła 2,4 tony (masa bojowa 2,1 tony).
Armata wz. 1902 kal. 76,2 mm.
Armata polowa produkowana w Zakładach Putiłowskich w Petersburgu na podstawie francuskiej armaty Schneidera z 1897r. (kal. 75 mm). Dane techniczne: armata mogła prowadzić ogień na odległość ponad 8,5 km, ale zastosowane przyrządy celownicze były przewidziane na donośność do 6 km. Masa bojowa wynosiła 1,09 tony, a marszowa ok. 2 t. Długość lufy 2,29 m (30 kalibrów), a jej masa ok. 393 kg. Prędkość początkowa pocisku 588 m/s, a jego masa ok. 6 kg. Szybkostrzelność max 10 strz./min. Obsługę stanowiło do 7 osób. Działo ciągnęło 12 koni. Po przekalibrowaniu armaty stosowane były w Armii Polskiej w okresie międzywojennym. Wzięły udział m. in. w boju pod Mokrą. Wytwarzano je do 1931 r. i brały udział w II wojnie światowej.
Armata górska wz. 1909/12 kal. 76mm.
Armata produkowana w Zakładach Putiłowskich na licencji francuskiego Schneidera. Stosowana w oddziałach górskich. W chwili wybuchu wojny Rosja dysponowała ponad 400 egzemplarzami tej broni, z których część walczyła na froncie zachodnim. Jej obsługę stanowiło 6 artylerzystów. Dane techniczne: szybkostrzelność wynosiła od 10 do 12 strzałów na minutę. Prędkość początkowa pocisku o wadze 6,5 kg wynosiła 386 m/s. Waga bojowa armaty 627 kg. Długość lufy 1,26 m (16,5 kalibrów). Donośność ponad 8 km. Przystosowana do rozłożenia na 6 części i przenoszona w jukach przez konie lub muły.
Działo wykorzystywano w wojnie domowej, a następnie w II Wojnie Światowej (ponad 1000 szt). Produkcji zaprzestano w 1938r.
76 mm krótka armata wz. 1913.
Przerobiona armata górska wz.1909 na działo polowe oznaczone jako 3 calowa armata krótkolufowa wz.1913. Pierwsze egzemplarze trafiły na uzbrojenia armii w 1916r. Było działem piechoty nierozkładanym na części do transportu i wykorzystywanym do walk okopowych. Produkcję rozpoczęto w 1913r. zakończono w 1927r. W Armii Czerwonej służyła do 1941r. (na wyposażeniu piechoty morskiej). Powszechne zastosowanie miała w Finlandii ciesząc się opinią wyjątkowo skutecznej. Dane techniczne: obsługa – 5 osób. Szybkostrzelność do 10 strzałów na minutę. Donośność 7 km. Długość lufy 1,26 m, prędkość początkowa pocisku 380 m/s.
Haubica 122 mm wz. 1909/37.
Haubica została opracowana w niemieckich zakładach Kruppa w 1909 r. i przyjęta do uzbrojenia armii rosyjskiej rok później. W 1937r. w Fabryce Artylerii w Perm przeprowadzono udaną modernizację ponad 800 szt tej broni, która była powszechnie wykorzystywana na froncie wschodnim podczas II wojny światowej przez wszystkie strony konfliktu (Finowie i Niemcy dysponowali zdobycznymi). Zaletą był skuteczny pocisk kal. 122 mm. Wadę stanowiła mniejsza donośność (do 9 km) i stromotorowe prowadzenie ognia uniemożliwiające prowadzenie ognia do celów na wprost. Obsługę stanowiło 7 osób. Zastosowano w niej zamek klinowy oraz oporopowrotnik sprężynowo-hydrauliczny.
Dane techniczne: masa bojowa 1,34 t, długość lufy 1,7 m, szybkostrzelność od 2 do 4 strzałów na minutę, prędkość początkowa pocisku o masie 21 kg – 364 m/s. Haubica posiadała łoże jednoogonowe i drewniane koła ze stalową obręczą.
Haubica 122 m wz. 1910/30.
Działo produkowane przez Zakłady Obuchowskie w Petersburgu w oparciu o licencję Schneidera. W latach 1912-1917 wyprodukowano ok. 500 szt haubic, które były powszechnie stosowane w armii carskiej, a potem w Armii Czerwonej. Podczas II wojny światowej znalazła się też na wyposażeniu Finlandii oraz III Rzeszy. W latach 20-tych przystąpiono w Permskiej Fabryce Artyleryjskiej do modernizacji ponad 750 haubic wersji wz.1910 i uruchomiono produkcję nowych dział tego typu. Zaletą był skuteczny pocisk kal. 122 mm, zamek śrubowy zamiast klinowego, mała masa, solidna konstrukcja. Wadę stanowiła mniejsza donośność (do 8 km) i stromotorowe prowadzenie ognia . Obsługę stanowiło 7 osób.
Dane techniczne podobne do haubicy wz. 1909, tj. masa marszowa 2,5 t, długość lufy 1,56 m, prędkość początkowa pocisku 368 m/s, szybkostrzelność do 4 strzałów na minutę.
Armata polowa 152 mm wz. 1910/30.
Rosyjska ciężka armata polowa wprowadzona w 1910r. Jej modernizacja została przeprowadzona w 1930r.w Zakładach Putiłowskich celem zwiększenia donośności.
Dane techniczne: masa 6,5 t, prędkość początkowa 650 m/s, szybkostrzelność od 2 do 4 strzałów na minutę. Posiadała zamek śrubowy, oporopowrotnik hydropneumatyczny, koła stalowe z ogumieniem, lufa zakończona hamulcem wylotowym, łoże jednoogonowe. Obsługę stanowiło 9 artylerzystów.
Haubica 152 mm wz. 1909.
Haubica wykorzystywana jako działo oblężnicze była produkowana przez Zakłady Putiłowskie w Petersburgu i w Fabryce Artylerii w Perm na licencji francuskiego Schneidera. Stosowana była przez artylerię forteczną, ale także artylerię ciężką i marynarkę wojenną. Dane techniczne; lufa stalowa o długości 2,16 m, masa bojowa 2,7 t, szybkostrzelność 5-6 stz./min. na odległość do 9 km. Prędkość początkowa pocisku 381 m/s, zamek śrubowo-zawiasowy, łoże jednoogonowe, hydropneutatyczny oporopowrotnik, koła drewniane ze stalową obręczą, tarcza ochronna wygięta przed kołami, trakcja konna.
W 1930r. Haubica została zmodernizowana, zwiększono prędkość do 395 m/s, w następnych latach wymieniono koła drewniane na metalowe z oponami. Nowa wersja wz.1909/30 produkowana była w do 1940 r. zakładach w Perm i Kijowie. W 1941r. armia radziecka posiadała ok. 2,5 tys. tych armat.
Haubica 152 mm wz. 1910.
Wykorzystywana jako działo oblężnicze przez armię carską w czasie I wojny światowej. Produkowana na licencji francuskiego Schneidera z 1910r, konstrukcji zbliżonej do wz.1910, nieco lżejsza i o krótszej lufie. Laweta jednoogonowa, konstrukcji skrzynkowej, z hydropneumatycznym oporopowrotnikiem. Tarcza ochronna prosta z wycięciem na koła. W momencie wybuchu wojny nie posiadano wiele sztuk tej broni. W czerwcu 1917r. armia dysponowała 240 szt haubic. W 1937r. Związek Radziecki przeprowadził modernizację posiadanych haubic, które otrzymały oznaczenie wz.1910/37. W chwili ataku Niemiec, w czerwcu 1941r. Armia Czerwona miała na stanie 99 tych dział.
Haubica 280 mm (11 cali) wz. 1877.
Była ciężką haubicą obrony wybrzeża. Jej konstrukcję wzorowano na lufie Kruppa. Zastosowano ją m. in. w twierdzy kronsztadzkiej, Władywostoku i Port Artur, gdzie z powodzeniem brała udział w walkach z oblegającymi Japończykami. Donośność działa wynosiła ponad 8,5 km. Miotała pociskami o wadze 247,5 kg. Prędkość początkowa wystrzelonego pocisku wynosiła 325 m/s. 8 ciężkich haubic zostało sprowadzonych z Kronsztadu i wykorzystanych w walkach pod Przemyślem w dniach 19- 21.03.1915r. dokonując zniszczenia dzieł pancernych I/2 „Byków” i I/5 „Popowice” oraz budynku radiostacji k. Buszkowic.
Haubica 228,6 mm (9 cali).
Ważyła ponad 15 ton. Mogła wystrzeliwać pociski o wadze 137kg na odległość do 8km przy prędkości początkowej 320m/s. 12 haubic zostało sprowadzonych z Kronsztadu i wzięły udział w walkach pod Przemyślem pod koniec II oblężenia w dniach 19-21.03.1915r.
Haubica 280 cm systemu Schneidera wz. 1914 (franc. wz. 1912).
W czerwcu 1913r. Rosja podpisała umowę z francuską formą Schneidera na dostawę 16 szt haubic pod oznaczeniem 11 - calowa haubica Schneider wz.1914 (oryginalne oznaczenie franc. to 280 mm haubice wz.1912). Umowa została podpisana na zlecenie Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza, po próbach przeprowadzonych na wyspie Birezań k.Oczkowa (rejon Krymu).
Dane techniczne: działo ważyło 16 ton, miotało granatem o wadze 196 kg na odległość 10950 m przy prędkości początkowej 335 m/s. Jego zaletą była szybkostrzelność, bo aż 2 strz./min, a wadą nieskuteczność w pokonaniu żelbetowych umocnień ze stropami o grubości powyżej 3 m.
Na początku marca 1915r. Francja dostarczyła 4 z zamówionych 16 szt haubic, które zostały skierowane do Grodna, skąd miały trafić pod Przemyśl.
Literatura:
Wikipedia
Jarosław Chorzępa „Bez klucza do twierdzy” w Militaria XX wieku Nr 3(10) 2009.
Franz Stuckheil _ „Drugie oblężenie”
www.1939.pl Kampania Wrześniowa
wp39.pl