Twierdza
Przemyśl
„Na frontach I wojny światowej. Pamiętniki Szczepan Pilecki, Bolesław Skąpski"
Oficyna Wydawnicza RYTM Sp. z o.o. Wars
Serdecznie polecam do przeczytania książkę pod wyżej wymienionym tytułem, która zawiera wspomnienia dwóch polskich oficerów, służących w armii austro-węgierskiej w czasie I wojny światowej. Wspomnienia spisane są w formie pamiętnika i dotyczą przebytych szlaków bojowych, a rozpoczynają się praktycznie od walk o Twierdzę Przemyśl.
Na początku lektury zapoznajemy się z biogramami obu bohaterów, uzupełnionymi czarno-białymi fotografiami rodzinnymi, pocztówkami wysłanymi do członków rodzin, dokumentacją tj. kwestionariusze osobowe, wnioski, świadectwa, przebieg służby wojskowej, wycinki z gazet, a także mapami z zaznaczonymi szlakami bojowymi.
Pierwszą część wydania stanowią wspomnienia Szczepana Pileckiego, napisane w formie pamiętnika, opatrzone datami, zaczynające się od dnia 7 kwietnia 1915 r. i walki z Rosjanami o Gusinę, tj. szczyt znajdujący się po słowackiej części Bieszczad Zachodnich. Dalszy szlak bojowy Pileckiego prowadził przez Sanok, Tyrawę Solną do Przemyśla. Spotykamy się tu ze szczegółowym opisem zdobycia przez wojska austro-węgierskie fortów w Wapowcach, Łętowni i Prałkowcach i wreszcie wejściem do wolnego od Rosjan Przemyśla. Po zdobyciu Twierdzy, spotkaniem z zamieszkałą w tym mieście rodziną, młody bo zaledwie 23 letni porucznik wyrusza na dalszą wojnę przez Pruchnik, Łańcut, Leżajsk i bierze udział w walce o Kraśnik. Tu się kończy udział Szczepana Pileckiego w walkach na froncie wschodnim, gdyż zostaje skierowany na front włoski. Ostatni wpis w pamiętniku nosi datę 22 sierpień 1916 r.
Poza opisem bezpośrednich działań wojennych, na uwagę zasługują spostrzeżenia młodego żołnierza dotyczące uzbrojenia wojsk austriackich, braku kompetencji przełożonych, a nawet nieodpowiedniego umundurowania nie przystosowanego do pory zimowej. Chwalącego z kolei organizację i dyscyplinę panującą w wojsku niemieckim i podziw dla Bawarczyków za akcję w zajęciu fortów w Grochowcach, Duńkowiczkach i Żurawicy oraz odbiciu Przemyśla. W wspomnieniach znajdujemy wewnętrzne rozterki porucznika n.t. sensu wojny, tęsknotę za rodziną, troskę o życie najbliższych, rozpacz po śmierci ukochanej siostry.
Druga część książki zawiera wspomnienia porucznika Bolesława Skąpskiego, rozpoczynające się od dnia 22 marca1915 r., od poddania Rosjanom Twierdzy Przemyśl po II oblężeniu. Jest tu szczegółowy opis działań związanych z niszczeniem fortów przemyskich, broni, wysadzeniem magazynów z amunicją i mostu kolejowego na rzece San. Bohater dostaje się do rosyjskiej niewoli i wraz z innymi jeńcami zostaje wywieziony do Taszkentu, skąd dokonuje brawurowej i zarazem dramatycznej ucieczki przez Chiny, Japonię do Stanów Zjednoczonych. W swoich wspomnieniach B. Skąpski opisuje tragiczne losy jeńców wojennych, a także bieżeńców, uchodźców zmuszonych do porzucenia rodzinnych stron, swojego majątku i rodzin, zdanych na łaskę Rosjan, egzystujących w dramatycznych warunkach, dziesiątkowanych przez głód, choroby i mróz. Jednocześnie mamy ciekawie opowiedziane historie miast położonych na trasie ucieczki, codzienne życie ich mieszkańców, ich zwyczaje i kulturę.
Moim zdaniem książka jest bardzo interesująca, trzymająca w napięciu i wciągająca niczym powieść sensacyjna. Zachęcam do jej przeczytania, gdyż stanowi cenną i ciekawą pozycję nie tylko dla miłośników fortyfikacji i tematyki pierwszowojennej.
Autor: U.W.